Tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm ở Việt Nam
Trong bối cảnh thực phẩm bẩn đang len lỏi vào từng bữa ăn, vấn đề nguyên nhân của mất vệ sinh an toàn thực phẩm (ATTP) đang đặt ra những nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Theo báo cáo từ, chỉ trong năm 2024 đã có hơn 15.000 cơ sở thực phẩm bị kiểm tra và phát hiện hàng trăm trường hợp vi phạm điều kiện vệ sinh.
Trang chuyên ngành cũng cảnh báo, việc mất ATTP không chỉ làm tăng tỷ lệ ngộ độc thực phẩm mà còn là nguyên nhân dẫn đến các bệnh mãn tính như ung thư, suy gan, thận. Vậy đâu là nguyên nhân của mất vệ sinh an toàn thực phẩm? Hãy cùng tìm hiểu.
Nguyên nhân của mất vệ sinh an toàn thực phẩm
1. Ô nhiễm vi sinh vật từ thực phẩm không được bảo quản đúng cách
Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất ATTP. Vi khuẩn như E.coli, Salmonella, Listeria có thể phát triển mạnh trong thực phẩm để ở nhiệt độ thường, không được làm chín kỹ hoặc không che đậy. Các loại thịt, hải sản, sữa tươi, rau sống là những nhóm thực phẩm dễ bị nhiễm khuẩn nếu không bảo quản đúng quy chuẩn.
Một biểu đồ thống kê số ca ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật tại TP.HCM giai đoạn 2023–2024.
2. Dư lượng hóa chất và kháng sinh trong thực phẩm
Việc lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp; sử dụng chất tăng trưởng hoặc kháng sinh trong chăn nuôi là nguyên nhân khiến thực phẩm chứa dư lượng hóa chất vượt ngưỡng cho phép. Thịt gà, thịt heo, rau củ là những mặt hàng thường xuyên bị phát hiện tồn dư hóa chất độc hại.
Theo Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam – đơn vị kiểm nghiệm thực phẩm uy tín – có hơn 30% mẫu rau củ tại các chợ đầu mối TP.HCM không đạt chuẩn vệ sinh trong năm 2024.
Ảnh kiểm nghiệm mẫu thực phẩm tại phòng thí nghiệm của Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam.
3. Quy trình chế biến, vận chuyển không hợp vệ sinh
Nhiều quán ăn vỉa hè, nhà hàng nhỏ chưa tuân thủ quy định về phân khu chế biến riêng biệt thực phẩm sống và chín. Dụng cụ chế biến như dao thớt, bát đũa không được khử trùng sau mỗi lần sử dụng, hoặc tái sử dụng túi nilon, hộp xốp đã cũ cũng là nguyên nhân mất vệ sinh thực phẩm.
Cũng theo thống kê từ Sở ATTP TP.HCM, trong các cơ sở bị kiểm tra đột xuất, gần 70% không đạt điều kiện bảo quản thực phẩm theo quy định.
4. Thói quen tiêu dùng và thiếu hiểu biết của người dân
Một phần không nhỏ nguyên nhân xuất phát từ chính người tiêu dùng khi ưa chuộng các món ăn sống (gỏi, sashimi), đồ ăn đường phố rẻ tiền nhưng không rõ nguồn gốc. Ngoài ra, nhiều người vẫn có thói quen mua thực phẩm tại các chợ tạm không được kiểm định chất lượng, tăng nguy cơ tiếp xúc với thực phẩm kém vệ sinh.
5. Thiếu kiểm tra, giám sát từ cơ quan chức năng
Dù TP.HCM đã thành lập riêng Sở An toàn Thực phẩm để chuyên trách công tác quản lý, song khối lượng cơ sở cần kiểm tra vẫn quá lớn so với nhân sự hiện có. Một số doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở trong giám sát để đưa thực phẩm không đạt chuẩn ra thị trường. Theo bà Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở ATTP TP.HCM – công tác hậu kiểm vẫn còn nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực và chế tài xử lý chưa đủ mạnh.
Hình ảnh đoàn thanh tra Sở ATTP kiểm tra vệ sinh tại chợ đầu mối.
Giải pháp ngăn chặn mất vệ sinh thực phẩm
Nâng cao nhận thức cộng đồng
- Tổ chức tập huấn, hội thảo về kiến thức an toàn thực phẩm.
- Phổ biến kiến thức về bảo quản, lựa chọn thực phẩm sạch thông qua truyền thông đại chúng.
Tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm minh
- Kiểm tra định kỳ và đột xuất các cơ sở kinh doanh thực phẩm.
- Công khai danh sách vi phạm trên phương tiện truyền thông.
Khuyến khích mô hình chuỗi thực phẩm an toàn
- Kết nối nông dân, nhà phân phối và người tiêu dùng trong chuỗi kiểm soát từ đầu vào đến đầu ra.
- Cấp chứng nhận “chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn” cho các đơn vị đủ điều kiện.
Kết luận
Nguyên nhân của mất vệ sinh an toàn thực phẩm đến từ nhiều khía cạnh: môi trường, con người, quản lý và thói quen tiêu dùng. Để xây dựng một nền thực phẩm an toàn, không chỉ cần sự vào cuộc của cơ quan chức năng như Sở ATTP TP.HCM hay các tổ chức chuyên môn như Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam, mà còn cần sự chủ động từ người dân trong việc lựa chọn và sử dụng thực phẩm sạch.
